Graafwereld wakker geschud onder grootste kerstboom ter wereld

Een indrukwekkend verhaal van een gepensioneerde bouwondernemer over een noodlottig ongeluk, een boeiende paneldiscussie en uiteenlopende suggesties om het groeiend aantal graafschades te verminderen. Dit was de inhoud van een bijzondere netwerkbijeenkomst over veilig graven in het voormalige zendergebouw in Lopikerkapel (bekend van de hoogste kerstboom ter wereld), op woensdag 1 november, georganiseerd door de netbeheerders, Bouwend Nederland, Techniek Nederland en KLO.

Negentig grondroerders, netbeheerders en beheerders van de openbare ruimte bespraken hoe ze samen het graven veiliger kunnen maken. Naast alle twijfels over buitenlandse graafploegen en het haastwerk bij de aanleg van glasvezel werd er uitgebreid stilgestaan bij een grondige voorbereiding van het werk en het goed kunnen identificeren van kabels en leidingen. De urgentie werd al aan het begin van de bijeenkomst duidelijk gemaakt met het trieste verhaal over een noodlottig ongeval.

Kabel of leiding?

Het probleem is dat de grond overvol zit met meer dan 1,7 miljoen kilometer aan kabels en leidingen en dat het lastig is om te zien wat nou wat is. Daarom is het niet zo vreemd dat het in 1 op de 18 keer graven misgaat. Meestal blijft het probleem beperkt tot overlast en financiële schade, maar soms leidt graafschade ook tot ernstig letsel en zelfs de dood. Hans van der Steen, gepensioneerd bouwondernemer, vertelt sinds enkele jaren aan iedereen het die het wil horen het verhaal van een medewerker die het leven liet toen hij een elektriciteitskabel doorknipte waarvan hij dacht dat het een waterleiding was.

Kleuren

Levensgevaarlijke situaties ontstaan als gravers niet goed weten wat ze tegenkomen. Kabels en leidingen hebben vaak verschillende kleuren om water, gas en elektra te onderscheiden, maar in de loop der jaren zijn deze kleurstellingen wel eens veranderd. Zo kan het zijn dat een elektriciteitskabel wit is, de kleur die meestal gebruikt wordt voor waterleidingen. Dat gebeurde dus ook met de medewerker van Van der Steen. Hoewel het noodlottige ongeluk plaatsvond in 2018 houdt het Van der Steen nog vrijwel elke dag bezig.

Stop zeggen

In de graafwereld is het niet gebruikelijk om stop te zeggen als iets niet goed voelt. Dat geldt voor mensen in de put, maar nog meer voor mensen achter het bureau die het werk inplannen. Yvonne de Rijck, adviseur techniek bij Bouwend Nederland en lid van de vakgroep ondergrondse netwerken en grondwaterbeheer, liet zien dat er twee werelden zijn met elk hun eigen tempo: binnen en buiten. Buiten is er nauwelijks tijd, want het werk moet zo snel mogelijk af. Binnen is er tijd en ruimte om het graafwerk voor te bereiden, risico’s in te schatten en de juiste maatregelen te treffen. Dit voorbeeld gaf de deelnemers inzicht in de momenten waarop schade voorkomen kan worden: bij de initiatiefnemers en de opdrachtgevers.

Gedrag

In een boeiende duopresentatie met Ed Verhagen (Stedin), vertelde Yvonne de Rijck dat het gedrag een belangrijke oorzaak is van graafschade: in de helft van de gevallen gaat het mis omdat de graver onvoldoende risicobesef heeft of wordt afgeleid tijdens het werk. Vervolgens werd in een paneldiscussie gekeken naar mogelijke verbeteringen. Naast de eerdere sprekers sloten bij het panel aan: Jolanda Comino (voorzitter Mijn Aansluiting) en Eddy Toonen (voorzitter Synfra).

Verbeteringen

Gelukkig kwamen er veel suggesties voor verbetering, zoals het ‘identificatie groeidocument voor kabels en leidingen’ dat nu ontwikkeld wordt. En ook: het gebruik van de Z-waarde om de ligging van kabels en leidingen aan te geven, betere controle op de voorbereiding bij de opdrachtgever, betere instructie van buitenlandse gravers (bijvoorbeeld met video), het gebruik van startbijeenkomsten bij graafprojecten en het voorstel om externe medewerkers verplicht op dezelfde manier te behandelen als eigen personeel. Tot slot blijkt ook de behoefte aan heldere wetgeving groot te zijn. Naast de WIBON en de nieuwe Omgevingswet zijn er verschillende wetten, deelwetten en richtlijnen die iets zeggen over de ondergrond.

Vooruit kijken

Kern van alle oplossingen is ‘forward looking responsibility’: het vermogen van mensen om vooruit te kijken en op tijd maatregelen te nemen. En dus ook om op tijd stop te zeggen als het niet goed voelt.

Meer over de bijeenkomst

De netwerkbijeenkomst werd georganiseerd door Governance Code Veilige Energienetten (Netbeheer Nederland), in samenwerking met Bouwend Nederland, Groep VeiligheidsRegelgeving en het Kabel en Leiding Overleg.

De hosting van de middag was in handen van Jeroen Grond (director safety, health, environment en quality van Stedin) en Harold Lever (voorzitter vakgroep ondergrondse netwerken en grondwaterbeheer van Bouwend Nederland).